خبر متواتر لفظیخبر متواتر لفظی، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به اخبار راویان کثیرِ قطع آور، متّحد در لفظ و معنا اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفخبر متواتر لفظی، خبری است که گروه کثیری از راویان در تمام طبقات که تبانی آنها بر کذب و توطئه عادتاً محال است، آن را با الفاظ و کلمات یکسان نقل کرده باشند، مانند: حدیث متواتر «انما الاعمال بالنیات» و حدیث غدیر «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» و حدیث ثقلین «انی تارک فیکم الثقلین». این احادیث شریف با همین الفاظ به صورت تواتر نقل شده تا این که سند آن به پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسیده است. به بیان دیگر، اگر خبرهای راویان متعددی، همگی در مدلول مطابقی به طور کامل مشترک باشد به آن مدلول مطابقی، خبر متواتر لفظی گفته می‌شود. [۲]
زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج۳، ص۱۲۹.
[۳]
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص۱۶۲.
[۵]
رشاد، محمد، اصول فقه، ص۲۰۵.
[۶]
فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، ص۳۳.
[۷]
جناتی، محمدابراهیم، منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، ص۱۰۴.
تواتر لفظی گاهی به واسطه لفظ واحد صورت می‌گیرد خواه تمام حدیث متواتر باشد یا بعضی از آن و گاهی به واسطه الفاظ مترادف صورت می‌گیرد مانند این که در روایتی وارد شده باشد که «الهر طاهر» و در روایت دیگر آمده باشد که «السنور طاهر» و در روایت سوم وارد شده باشد «الهر نظیف». ۲ - دیدگاه علماءدر این که تواتر لفظی محقق می‌شود یا خیر دانشمندان علوم حدیث اختلاف نظر دارند: ۱- ابن حبان و جمعی از پیروان ایشان تحقق تواتر لفظی را نفی کرده‌اند. ۲- برخی گفته‌اند: تواتر لفظی در اخبار به ندرت وجود دارد. زیرا ناقلین صدر اول معدود بوده و تواتر در طبقات بعد تحقق پیدا کرده است روایاتی مورد ادعا است که تواتر لفظی دارند که شاید بتوان گفت حدیث «من کذب علیّ متعمداً فلیتبوا مقعده من النار» از اظهر مصادیق آن است. زیرا ۶۲ تن از صحابه آن را از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده‌اند که در طبقات بعد بر عده ناقلین افزوده شده است. ۳- بعضی در مقابل گفته‌اند: متواتر لفظی در احادیث شیعه کم نیست. حدیث غدیر و منزلت از نظر شیعه متواتر لفظی است و حدیث «من کذب علیّ…» از نظر فریقین متواتر لفظی است چون اصول اربعمائه و غیره در عصر خود ائمه (علیه‌السّلام) تدوین شده‌اند. [۹]
سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۳۱.
[۱۲]
علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۱۹.
[۱۳]
مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۴۵.
[۱۴]
نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۱۴.
[۱۵]
فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۵۰-۱۵۱.
[۱۶]
سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، قواعد التحدیث، ص۱۴۶.
[۱۷]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۵۸.
[۲۱]
فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۴۵.
۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «خبر متوالی لفظی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۹/۷. فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۴۳، برگرفته از مقاله «خبر متواتر لفظی». رده‌های این صفحه : اصطلاحات اصولی | اصول فقه | اقسام حدیث | اقسام خبر متواتر | حدیث شناسی | خبر متواتر | سنت | مباحث حجت | متواتر
|